اوتیسم چیست

اختلال طیف اتیسم(اوتیسم) چیست؟

اختلال طیف اوتیسم  یا Autism spectrum disorder (ASD) اختلال رشدی است که می تواند چالش های اجتماعی ، ارتباطی و رفتاری قابل توجهی در فرد ایجاد کند. اصولا چیزی در چهره،صورت و ظاهر افراد دارای اوتیسم وجود ندارد که آنها را از سایر افراد متمایز کند ، اما افراد دارای اوتیسم(اتیسم)ممکن است به شیوه هایی متفاوت از سایر افراد ارتباط برقرار کنند ، تعامل کنند ، رفتار کنند،فکر کنند و یاد بگیرند. توانایی های یادگیری ، تفکر و حل مشکلات افراد دارای اوتیسم می تواند از استعدادهای درخشان تا چالش های شدید متفاوت باشد. برخی از افراد دارای اوتیسم در زندگی روزمره خود ممکن است به کمک زیادی نیاز داشته باشند مثلا حتی برای غذا خوردن ،دستشویی رفتن ،مسواک زدن …. که این دسته در سطح 3 اتیسم قرار می گیرند  و برخی دیگر نیاز به پشتیبانی کمتر دارند و ممکن است تنها به این نیازمند گردند که کسی برنامه های روزانه یا قرار های ملاقات آنها را تنظیم کند و یا در درک برخی امور به آنها راهنمایی دهد، حتی برخی از افراد دارای اوتیسم در کشور های غربی اکنون به صورت کاملا مستقل زندگی می کنند ،دارای تحصیلات دانشگاهی و مشغول به کار هستند که این دسته را افراد دارای سطح 1اتیسم تشکیل می دهند.از این رو می توان اوتیسم را طیف نامید چراکه با سطوح مختلفی از نشانه ها و علائم اوتیسم روبرو هستیم و اوتیسم در اشکال مختلف با شدت های مختلف ظاهر می شود. این بدان معناست که هر فرد دارای اوتیسم نقاط قوت ، علائم و چالش های منحصر به فرد خود را تجربه می کند. افراد دارای اوتیسم ممکن است در یادگیری مشکل داشته باشند و مهارت های آنها ممکن است به طور ناهمگون رشد یابد. به عنوان مثال ، آنها می توانند در برقراری ارتباط مشکل داشته باشند ، اما در هنر ، موسیقی ، ریاضی یا حافظه به طور غیرمعمول مهارت داشته باشند. اوتیسم اختلالی متفاوت از ناتوانی ذهنی است و نباید فرد دارای اوتیسم را ناتوان ذهنی دانست.

در سال 2023مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های امریکا میزان شیوع این اختلال را 1 کودک در میان هر 36 تولد اعلام نمود و به صورت جزئی تر و تفکیک بر اساس جنسیت 43 پسر به 11 دختر در میان هر 1000تولد در امریکا است که نشان دهنده 4 بررابر بودن این اختلال در میان پسران است.بر اساس این آمار می توان متوجه شد که میزان مشاهده این اختلال در میان پسران 4 برابر بیشتر از دختران است. در میان امار منتشر شده از CDC می توان مشاهده نمود که در حدود 37درصد از این کودکان دارای ناتوانی ذهنی اند(یعنی دارای هوشبهری کمتر از 70 هستند)23درصد دارای هوشبهری مرزی اند (یعین دارای هوشبهر یا IQ 71 تا 85 هستند) و 38درصد دارای هوشبهر میانگین و بالاتر هستند(یعنی دارای هوشبهری بالاتر از 85 هستند) این امار تمام گفته های قبلی را که کودکان و افراد دارای اتیسم را نا توان و یا کم توان معرفی می کرد را مردود می کند و دیگر نباید به این طیف برچسب ناتوان و یا کم توان ذهنی زد و اکنون در حدود 61درصد از افراد این طیف دارای هوشبهری مرزی و یا بالاتر هستند و به هیچ عنوان در طبقه کم توانان ذهنی قرار نمی گیرند.این امار شیوع اتیسم را می توان در تمام طبقات جامعه و با هر توان اقتصادی و هر سطح تحصیلات مشاهده نمود.

در تشخیص اوتیسم تا پیش از سال 2013 پنج اختلال وجود داشتند که تحت عنوان اختلال فراگیر رشد یا PDD آنها را مشناختیم ولی اکنون دو اختلال رت و اختلال فروپاشنده کودکی از این مجموعه حذف و 3 اختلال دیگر تنها تحت عنوان اوتیسم در DSM-5 برچسب گذاری می شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اختلال اوتیسم پیشنهاد می کنیم مقاله اوتیسم،علل،علائم،انواع و درمان را مطالعه نمایید.

علل و عوامل خطر اوتیسم

هنوز همه دلایل بروز اختلال اتیسم مشخص نشده است و ممکن است هر روز دلیلی تازه برای این اختلال کشف گردد. با این حال ، می توان عنوان نمود که دلایل زیادی برای اوتیسم وجود دارد که می تواند ریسک بروز این اختلال را بیشتر کند. تعدادی از آنها به شرح زیر است:

• اکثر دانشمندان موافقند که ژن ها یکی از عوامل خطری هستند که می توانند فرد را بیشتر در معرض اوتیسم قرار دهند و در اخرین مطالعات که در سال 2021 منتشر گردیده به وضوع اعلام گردیده است که درمیان دو قلو های همسان اگر یک قل دارای اتیسم باشد در حدود 36 تا 95 درصد احتمال وجود دارد که قل دیگر نیز اتیسم باشد ولی در دو قلو های غیر همسان اگر یک قل دارای اتیسم باشد تنها 31 درصد خطر ابتلای اتیسم در قل دیگر وجود دارد
• طبق داده های 2021 مرکز کنترل و پیشکیری بیماری های امریکا کودکانی که خواهر یا برادر دارای اوتیسم دارند بین 2تا 18درصد در معرض خطر بیشتری برای اوتیسم قرار دارند.
• افرادی که دارای شرایط ژنتیکی یا کروموزومی خاصی هستند ، مانند سندرم X شکننده یا اسکلروز ، می توانند ریسک بیشتری برای اوتیسم داشته باشند.
• برخی دارو ها که در دوران بارداری مصرف می شوند ، مانند داروهای والپروئیک و تالیدومید ،داروی های ضد افسردگی و یا حتی استامینوفن با خطر بیشتری برای اوتیسم مرتبط هستند.
• کودکانی که از والدین مسن تر متولد می شوند بیشتر در معرض اوتیسم هستند. و همینطور کودکانی که مادرانی زیر 18سال دارند نیز می توانند ریسک بیشتری داشته باشند.
• اتیسم هیچ ارتباطی با واکسیناسیون های دوره ای کودکان ندارد و این فرضیه مدتهاست که رد شده است.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه علتهای اختلال طیف اوتیسم می توانید به مقاله علت اصلی اختلال طیف اتیسم را در کدام جستجو کنیم؟ژنتیک یا محیط زیست؟ مراجعه کنید.

 

علائم و نشانه های اختلال طیف اوتیسم

افراد دارای اوتیسم اغلب با مهارت های اجتماعی ، عاطفی و ارتباطی مشکل دارند. آنها ممکن است رفتارهای خاصی را تکرار کنند و ممکن است تغییر در فعالیتهای روزانه خود را نپذیرند. بسیاری از افراد دارای اوتیسم نیز روش های متفاوتی برای یادگیری ، توجه یا واکنش به امور دارند. علائم اوتیسم در اوایل دوران کودکی شروع می شود و معمولاً در طول زندگی فرد باقی می ماند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه علائم و نشانه های اولیه اختلال طیف اوتیسم در کودکان و نوزادان می توانید به مقاله نشانه ها و علائم نخستین اختلال اوتیسم مراجعه کنید.

کودکان یا بزرگسالان دارای اوتیسم ممکن است:

• برای نشان دادن علایق خود به اشیا اشاره نداشته باشند .
• اشارات را دنبال نمی کنند و توجه مشترک ندارند.
• بیشتر با اشیا درگیراند تا با انسانها.
• واکنش به نام ندارند و یا این واکنش بسیار پایین است.
• در گفتار تاخیر دارند  و یا تا 2 سالگی هیچگونه کلامی ندارند.بر اساس آمار در حدود 40 درصد از کودکان دارای اتیسم در فرایند رشد هم بدون کلام می مانند.
• در برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارند یا اصلا علاقه ای به بودن با دیگران ندارند و همینطور نمی توانند شروع کننده یک ارتباط یا گفتگو باشند و در ادامه دادن تعاملات مشکل دارند.
• از تماس چشمی خودداری می کنند و می خواهند تنها باشند.
• به گونه ای متفاوت از دیگر کودکان بازی می کنند(برای نمونه بیشتر با چرخ ماشین بازی می کنند تا با خود ماشین ).
• در درک احساسات دیگران یا صحبت در مورد احساسات خود مشکل دارند.
• ترجیح می دهند کسی را در آغوش نگیرند و یا در آغوش گرفته نشوند ، یا اینکه این کار را بسیار محدود و انتخابی انجام می دهند.
• به نظر می رسد وقتی با آنها صحبت می شود متوجه نمی شوند ، در صورتی که به دیگرصداهای محیطی پاسخ می دهند.
• ممکن است علاقه مند به کسی باشند ولی نتوانند با او صحبت کنند،بازی کنند و یا با او ارتباط برقرار کنند.
• کلمات یا عباراتی که به آنها گفته می شود را همزمان تکرار می کنند ، یا با تاخیر کلمات یا عبارات شنیده شده را در موقعیتی دیگر تکرار می کنند( برای نمونه وقتی به آنها گفته می شود بستنی می خوای؟به جای گفتن بله،همان عبارت شنیده شده را تکرار می کند)
• در بیان نیازهای خود با استفاده از کلمات یا ژست ها یا حرکات بدنی مشکل دارند.
• بازی های “نمادین” را انجام نمی دهند (به عنوان مثال وانمود نمی کنند که به عروسک خود غذا می دهند)
• رفتار های تکرارشونده و کلیشه ای دارند(مانند روشن و خاموش کردن کلید برق و یا باز کردن و بستن در اتاق و یا حرکت به عقب و جلو خم شدن و…)
• هنگام تغییر روال و روتین ها ، در سازگاری با این تغییرات مشکل دارند(برای نمونه اگر برای رفتن به مرکز خرید، مسیر دیگری را انتخاب کنید با این تغییر مسیر دچار چالش می شوند)
• واکنش های غیرمعمول به بو ، طعم ، بافت ، نور یا صدا نشان می دهند و در کل ممکن است از نظر حسی بهمریخته باشند و درگیر با اختلال پردازش حسی.
• مهارت های قبلی خود را از دست می دهند(برای نمونه کلمه هایی که قبلا استفاده می کرده اند را دیگر استفاده نمی کنند و یا شعر هایی که قبلا آموخته بودند را تکرار نمی کنند)

برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه علائم و نشانه های اختلال طیف اوتیسم می توانید به مقاله نشانه ها و علائم اختلال اوتیسم مراجعه کنید.

تشخیص اختلال طیف اوتیسم

تشخیص اختلال طیف  اوتیسم می تواند بسیار مشکل باشد چراکه طبق نظر سازمان غذا و داروی امریکا(FDA) و مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های آمریکا(CDC) هیچ آزمایش پزشکی مانند آزمایش خون ،ادرار،تصویر برداری و….برای تشخیص اختلال اتیسم وجود ندارد و یا مستند نگردیده است. پزشکان و متخصصان تنها و تنها برای تشخیص اتیسم باید به رفتار و رشد کودک توجه کنند. و یا از تست ها و یا چکلیست های استاندارد و مورد تایید استفاده کنند.در حال حاضر اتیسم در هر 44تولد یک کودک را درگیر به خود می کند.اتیسم را میتوان به صورت قطعی در 18 ماهگی تشخیص داد ولی بنابر تخصص و مهارت ارزیاب وفرد متخصص می توان از یک سالگی نیز فرایند تشخیص را برای یک کودک آغاز نمود.اما اصولا تشخیص اتیسم در کشور ما با تاخیر همراه است که این امر یعنی از دست دادن فرصتهای طلایی کودک در سنین ابتدایی.

در ادامه جهت اشنایی شما همراهان گرامی به برخی از این ابزار های غربال و تشخیص می پردازیم.پیش از پرداختن به ابزارهای ارزیابی و سنجش باید متذکر شویم که در این فرایند دو نوع ابزار و تست و یا پرسشنامه وجود دارد نخست ابزار های غربال(سطح 2) که نمی توان از انها برای تشخیص استفاده نمود و تنها جهت ارجاع به مراجع متخصصان تشخیص مورد استفاده است و ابزار های سطح یک که برای تشخیص این اختلال طراحی و ساخته شده اند.

انواع ابزار های غربال

ابزار های غربالگری رشدی بسیار متفاوتی در زمینه اتیسم وجود دارد.cdc هیچ ابزار خاصی رابرای این منظور تجویز و ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍پیشنهاد نمی کند و لیست ذیل نیز کامل نیست و می توان تست هاس دیگری را نیز به ان اضافه نمود.

نمونه های انتخاب شده از ابزار های غربال برای رشد کلی و اوتیسم:

Ages and Stages Questionnaires (ASQ)(پرسشنامه مراحل و سنین)

Asqابزار غربال رشد کلی است. این پرسشنامه توسط والدین تکمیل می گردد و مجموعه ای از 19 پرسشنامه سنی خاص غربالگری ارتباط ،مهارت حرکتی درشت ،مهارت حرکتی ظریف،حل مساله ،مهارتهای سازگاری شخصی است .نتایج به دست امده در این پرسشنامه می تواند منبعی برای ارجاع به متخصصان و مراکز اتیسم باشد.

Communication and Symbolic Behavior Scales (CSBS)(مقیاس های رفتار نمادین و ارتباطات)

ابزار استاندارد شده برای غربال ارتباطات و توانایی های نمادین برای 24 ماه و بیشتر است این ابزار توسط والدین تکمیل می گردد

 Parents’ Evaluation of Developmental Status (PEDS)(پرسشنامه ارزیابی والدین از وضعیت رشد)

پرسشنامه ارزیابی والدین از وضعیت رشد را می توان غربال رشد عمومی ازنظر والدین دانست.این فرم مصاحبه والدین مشکلات رشدی و رفتاری که نیاز به ارزیابی بیشتر دارند را غربال می کند و می تواند برای والدین مفید باشد

Modified Checklist for Autism in Toddlers (MCHAT)(پرسشنامه چکلیست اصلاح شده اتیسم برای خردسالان)

پرسشنامه ای است که برای  تکمیل توسط والدین جهت تشخیص کودکان در خطر اتیسم طراحی گردیده است. این تست توسط پروفسور سید علی صمدی ترجمه گردیده و رایگان در دست رس است. میتوانید این پرسشنامه را از لینک بالا تهیه نمایید.

Screening Tool for Autism in Toddlers and Young Children (STAT)(ابزار غربالگری برای اتیسم در اطفال و کودکان خرد سال)

این ابزار غربالگری تعاملی برای زمانی که کودکان رفتار های شک برانگیزی دارند، طراحی گردیده است .این ابزار شامل 12 فعالیت است که بازی،ارتباطات،و مهارتهای تقلید را ارزیابی می کند و اجرای آن حدود 20 دقیقه طول می کشد

‍‍‍

ابزارهای تشخیصی

ابزارهای زیادی برای ارزیابی ASD در کودکان خردسال وجود دارد، اما هیچ ابزار واحدی نباید به عنوان مبنای تشخیص استفاده شود. ابزارهای تشخیصی معمولاً بر دو منبع اصلی اطلاعات متکی هستند – توصیفات والدین یا مراقبان از رشد کودکشان و مشاهده یک متخصص از رفتار کودک.از این رو است که اصولا این گونه تست ها در ابتدا با تست های دیگری همراه می شوند برای نمونه تست SCQ.پس از انجام این تست ها هست که می تواند متخصص ارزیاب کودک و خانواده را به یک متخصص اعصاب و روان معرفی نماید و یا جهت دریافت خدمات اموزشی و درمانی به موسسات مجاز اتیسم ارجاع دهد.در میان تست های زیر دو تست ADOS و ADIR تست های استاندارد طلایی(GOLD STANDARD) برای تشخیص اختلال اتیسم می باشند که توسط CDC(مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های امریکا )تحت همین عنوان شناخته می شوند.

نمونه های انتخابی از ابزارهای تشخیصی:

Autism Diagnosis Interview – Revised (ADI-R)(مصاحبه تشخیصی اتیسم- اصلاح شده)

مصاحبه تشخیصی اتیسم ابزار تشخیص بالینی قدرت مندی برای ارزیابی اتیسم در کودکان و بزرگسالان است که توسط مایکل راتر و کاترین لرد در 1993 ساخته شد نسخه اصلی این تست مربوط به 1989 است که در بستری تحقیقاتی شکل گرفت. این ابزار بر رفتار در سه حوزه اصلی تمرکز دارد: تعامل اجتماعی متقابل. ارتباط و زبان؛ و علایق و رفتارهای محدود و تکراری و کلیشه ای. ADI-R برای کودکان و بزرگسالان با سنین ذهنی حدود 18 ماه و بالاتر مناسب است.این ابزار توسط پروفسور سید علی صمدی هنجار شده و دارای نرم ایرانی می باشد و یکی از تست های استاندارد طلایی اتیسم است.

در این تست از مراقبان 93 سوال پرسیده می شود که شامل سه حوزه رفتاری اصلی، در مورد رفتار فعلی فرد در یک مقطع زمانی خاص است. مصاحبه به پنج بخش تقسیم می شود: سؤالات آغازین، سؤالات ارتباطی، سؤالات رشد اجتماعی و بازی، سؤالات رفتاری تکراری و محدود، و سؤالاتی در مورد مشکلات رفتاری عمومی.

پرسشنامه ارتباطات اجتماعی یا social communication questionnaire (SCQ) یک پرسشنامه مختصر 40 سوالی (درست/نادرست) است که توسط والدین در مورد رفتار فرزندشان تکمیل می شود. از نظر محتوا به موازات(و اصولا پیش از اجرای تست ( ADI-R است و برای غربالگری مختصر برای تعیین نیاز به انجام یک مصاحبه کامل ADI-R استفاده می شود.

Autism Diagnostic Observation Schedule – Genericexternal(برنامه مشاهده تشخیصی اتیسم)

ارزیابی نیمه ساختاریافته و استاندارد شده از تعامل اجتماعی، ارتباطات، بازی و توسط کاترین لرد، مایکل راتر، پاملا سی دی لاور و سوزان ریسین در سال 1989 ایجاد شد که ورژن دوم ان در سال 2012در دسترس است و این تست یکی از تست های استاندارد طلایی تشخیص اتیسم است. این برنامه شامل 4 ماژول 30 دقیقه ای است که هر کدام به گونه ای طراحی شده اند که بر اساس سطح زبان بیانی افراد مختلف اجرا شود. ماژول 1 برای کودکانی استفاده می شود که از گفتار بعبارتی کم یا یا اصلا استفاده نمی کنند. آزمودنی‌هایی که از گفتار استفاده می‌کنند، اما روان صحبت نمی‌کنند، تحت سنجش ماژول 2 قرار می‌گیرند. از آنجایی که هر دوی این ماژول‌ها به سوژه نیاز دارند و ارزیابی شونده نیاز است در اتاق حرکت کند، توانایی راه رفتن عموماً به عنوان حداقل نیاز رشدی برای استفاده ازاین ابزار به‌عنوان یک الزام در نظر گرفته می‌شود. کل ماژول 3 برای کودکان/نوجوانانی است که به کلام مسلط هستند و ماژول 4 برای نوجوانان بزرگتر و بزرگسالانی که به زبان بیانی مسلط هستند استفاده می شود. برخی از نمونه‌های ماژول‌های 1 یا 2 عبارتند از پاسخ به نام، لبخند اجتماعی، و بازی با حباب‌ساز. ماژول های 3 یا 4 شامل بازی و ارتباط متقابل، نمایش همدلی یا اظهار نظر در مورد احساسات دیگران است. یک تفاوت عمده بین ماژول های 3 و 4 تکیه ماژول 4 در درجه اول به سؤالات و پاسخ های شفاهی است . در طول اجرای این تست، ارزیاب مجموعه‌ای از فرصت‌ها را برای آزمودنی فراهم می‌کند تا رفتارهای اجتماعی و ارتباطی مرتبط در زمینه تشخیص اتیسم را نشان دهد. این تست هنوز در ایران هنجار نگردیده  است.

Childhood Autism Rating Scale (CARS)(مقیاس درجه بندی اتیسم دوران کودکی)

ارزیابی مختصر مناسب برای استفاده در مورد کودکان بالای 2 سال. این تست توسط اریک شاپلر (مبدع روش تیچ) و همکاران ساخته شده است. CARS یک روش ارزیابی تشخیصی است که افراد را در مقیاسی از نرمال تا شدید رتبه‌بندی می‌کند و یک نمره ترکیبی از غیر اتیستیک تا اتیسم خفیف، اتیسم متوسط ​​یا اتیسم شدید در اختیار ارزیاب قرار می دهد.

Gilliam Autism Rating Scale – Second Edition (GARS-2)(مقیاس رتبه‌بندی اتیسم گیلیام – ویرایش دوم)

این ابزار به معلمان، والدین و پزشکان در شناسایی و تشخیص اتیسم در افراد 3 تا 22 ساله کمک می کند. این تست توسط جیمز گیلیام ساخته شده است و دارای 3 بخش است شامل بخش رفتاری،بخش ارتباطی و کلامی و بخش تعاملی اجتماعی.در صورتی که این تسط توسط والدین و یا افراد غیر متخصص مورد استفاده قرار گیرد تنها ارزش غربالگری دارد و یک تست سطح دو به حساب می اید ولی در صورتی که تویط فرد متخصص و دوره دیده مورد استفاده قرار گیرد به عنوان یک تست تشخیصی می توان از ان بهره برد.و به تخمین شدت اختلال کودک نیز پرداخت.این تست هم توسط پروفسور سید علی صمدی هنجار و نرم شده است و اکنون به عنوان یکی از تست های اصلی مورد استفاده در سازمان بهزیستی مورد استفاده است.گارس 3 نیز اخیرا منتشر گردیده که ابزار قدرتمند تری از گار 2 نیست.

علاوه بر ابزارهای بالا، کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری انجمن روانپزشکی آمریکا، ویرایش پنجم (DSM-5) معیارهای استاندارد شده ای را برای کمک به تشخیص ASD ارائه می دهد.

سن تشخیص اختلال طیف اوتیسم

اصولا از بعد از یک سالگی می توان تشخیص را انجام داد اما این امر بسیار وابسته به شدت علائم و تجربه ارزیاب است. در تایید این مدعا برخی از مطالعات با بررسی های خود نشان داده اند که کودکانی که در دو سالگی علائم اختلال اتیسم را نشان داده اند در ماههای 7 تا 12 ماهگی 49 درصد از علائم اختلال اتیسم را نشان می داده اند. در اینجا لازم است توضیحاتی در خصوص برخی عبارات که در فرایند پیش از تشخیص استفاده می شود توضیحاتی داده شود تا بر این اساس شناخت بیشتری از وضعیت خردسالان مشکوک به اتیسم بدست بیاوریم :

تاخیر در رشد:در تاخیر در رشد کودک از همان ابتدای سنین رشدی تاخیر را نشان می دهد برای نمونه تا سن 2 سالگی هیچگونه کلامی ندارد و یا در مهارتهایی حرکتی بسیار عقب است برای نمونه راه رفتن در 18 ماهگی رخ میدهد. کلام تا 2 سالگی ایجاد نگردیده است و….

پسرفت در رشد: کودک تا مقاطعی رشد را به صورت عادی داشته و بعد از ان شروع به پسرفت می کند برای نمونه کودک تا 2 سالگی حتی جملات دو کلمه ای داشته و یا به 30 تک کلمه رسیده و بعد از 2 سالگی این جملات و یا تک کلمات را از دست می دهد.

رکود در رشد: کودک در فرایند رشد طبیعی با گامهایی عقب تر از دیگر کودکان فرایند رشد را ادامه می دهد برای نمونه 10 کلمه کاربردی در 2 سالگی دارد که بسیار عقب تر از مقیاس سنی او است.

در پژوهش ها بدست امده است که کودکان دارای اتیسم بدون کم توانی ذهنی بیشتر از تاخیر یا پسرفت در رشد رکود رشدی را نشان می دهند اما کودکان دارای کم توانی ذهنی بیشتر تاخیر یا پسرفت رشد را نشان می دهند. این داده ها و دستاوردهای علمی همچنان در حال بررسی اند اما می توانند پیش آگهی نسبی از فرایند رشد یک کودک در اختیار ارزیابان قرار دهند. در مطالعه ای دیگر که در سال 2022 در امریکا صورت گرفته است داده های ازمونASQ  را که در ایران توسط خانه های بهداشت تکمیل می گردد را در 64 هزار کودکان در 6 ماهگی ،1 سالگی و 3 سالگی مورد بررسی قرار دادند.داده های این پژوهش نشان داد که داده های زیر گروه ارتباط و پس از آن حرکتی ظریف در این مقیاس در سن 6 ماهگی می تواند پیش بینی کننده اتیسم در سن 3 سالگی باشد.این داده ها و پژوهشهای دیگر نشان می دهند که تشخیص اتیسم فرایندی علمی است و بسیار وابسته به توانایی و مهارتها و دوره هایی دارد که فرد ارزیاب طی نموده است. در فرایند تشخیص نباید به فردی مراجعه کنید و هر تستی را برای کودک خود استفاده نمایید. تنها به متخصصان با تجربه و دوره دیده مراجعه کنید تا میزان خطای پایینتری در فرایند تشخیص فرزند شما رخ دهد.

درمان اوتیسم

در حال حاضر هیچ درمان پزشکی برای اوتیسم وجود ندارد. ولی تحقیقات نشان می دهد که خدمات درمانی مداخله ای زودهنگام می تواند روند رشدی کودک را بهبود بخشد. این خدمات می تواند در ابتدا شامل درمان برای کمک به کودک در صحبت کردن ، راه رفتن و تعامل با دیگران باشد. بنابراین ، اگر فکر می کنید فرزند شما دارای اختلال اوتیسم یا سایر مشکلات رشدی است ، باید در اسرع وقت با یکی از مراکز تخصصی اوتیسم سازمان بهزیستی و یا با متخصصان مرکز تخصصی اوتیسم اردیبهشت صحبت کنید.حتی اگر کودک شما تشخیص اوتیسم را نیز دریافت نکند باز هم ممکن است واجد شرایط خدمات درمانی مداخله زودهنگام باشد. از این رو هست که باید برای کودکانی که زیر 36 ماه هستند و علائم تاخیر رشد را نشان می دهند خدمات مداخله زودهنگام را مهیا کنید.در حال حاضر تنها درمان های شناخته شده اوتیسم را می توان رفتار درمانی بر اساس تکنیک ABA ،کار درمانی و گفتار درمانی دانست.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه درمان اختلال طیف اوتیسم می توانید به مقاله در مان اختلال اوتیسم و تاریخچه آن مراجعه کنید.

در اینجا برخی درمانهای اختلال طیف اتیسم را به اختصار به شما معرفی می کنیم:

تحلیل رفتار کاربردی یا ABA

تحلیل رفتار کاربردی (ABA) درمانی مبتنی بر علم یادگیر ی و رفتار است.

تحلیل رفتار کابردی به ما کمک می کند تا بفهمیم که

رفتار چگونه رخ می دهد؟

رفتار چگونه از محیط تاثیر می پذیرد؟

یادگیری چگونه اتفاق می افتد؟

ABA تراپی دانسته های ما در خصوص اینکه رفتار چگونه در موقعیت واقعی رخ می دهد به کار می گیرد. هدف افزایش رفتار هایی هست که مفید هستند و کاهش رفتارهایی که مضر هستند یا جانبی.از طرفی ABA تراپی می تواند به بهبود زبان و مهارتهای ارتباطی کمک کند  و موجب بهبود توجه و تمرکز و مهارتهای اجتماعی  و حافظه و مهارتهای اکادمیک گردد و مشکلات رفتار را کاهش دهد.این روش از مطمئن ترین شیوه های درمان کودکان دارای اتیسم و اختلالات رشدی است که از 1960 تا کنون در امریکا مورد استفاده است.

ABA شامل تکنیک های فراوانی است برای درک کردن  و تغییر دادن رفتار. اکنون ABA در کشورهای غربی درمانی اصولا منعطف است به این معنی که :

• می تواند بر نیازهای هر فرد منطبق گردد و شیوه ای انحصاری برای هر فرد باشد.
• می تواند در موقعیت های فراوانی مانند خانه ،مدرسه و یا محیط های اجتماعی ارائه گردد.
• می تواند شامل اموزش مهارتهای سودمند در کل بستره زندگی باشد.
• میتواند به صورت اموزشهای انفرادی و یا گروهی باشد.

در شیوه ABA یکی از راهبردهای اصلی تقویت مثبت است. وقتی در پیامد یک رفتار، چیزی ارزشمند وجود داشته باشد (مثلا یک پاداش)انسان دوست دارد که آن رفتار را مجدد تکرار کند(این امر اصولا در میان تمام پستانداران و حتی برخی پرندگان نیز دیده می شود) و هر بار تکرار آن موجب تقویت رفتار مثبت می گردد.برای این امر در  ABA نخست درمانگر هدفی رفتاری را تعیین می کند و هر بار شخص رفتار یا مهارتی را به طور موفقیت امیزی انجام می دهد، پاداش دریافت می کند و این پاداش مثبت فرد را ترغیب می کند که برای دریافت پاداش بیشتر رفتار مثبت را بیشتر انجام دهد یا از رفتار جانبی و یا غیر سودمند دوری کند.

پیش امد،رفتار،پیامد

فهمیدن پیشایند ها (چیزی که قبل از وقوع رفتار رخ می دهد و می تواند محرکی برای رفتار باشد) و پیامد ها (چیزی که بعد از رفتار رخ می دهد و میتواند محرکی برای ادامه یا حذف رفتاری باشد) بخشی مهم از برنامه  ABA است.

این توالی  abc(antecedent,behavior,consequence)به ما در درک رفتار کودکان کمک می کند

پیشایند:انچیزی است که بلافاصله پیش از رفتار هدف رخ داده است  و می تواند یک کلام، مانند یک توصیه یا درخواست باشد و همینطور می تواند یک محرکی فیزیکی مانند یک اسباب بازی یا شی یا یک نور یا یک صدا و یا هر چیزی در محیط پیرامون کودک.

رفتار:اشاره به واکنش یا عدم واکنش شخص به پیشایند است که می تواند به صورت کلامی و یا رفتاری ویا هر شکل دیگری دیده شود.

پیامد:این چیزی است که بلافاصله بعد از رفتار رخ می دهد و می تواند شامل تقویت کننده مثبت به رفتار مناسب کودک یا عدم واکنش به رفتارهای نادرست یا اشتباه کودک باشد.

برای مثال:

پیشایند:معلم در اخر وقت کلاس می گوید ((خوب حالا وقت جمع کردن اسباب بازی ها است))

رفتار: دانش اموز با بدخلقی می گوید ((نه))

پیامد:معلم اسباب بازی ها را جمع می کند و می گوید((همه چیز تمام شد))

حالا ببینیم چگونه با کمک ABA می توان رفتار مناسب را در این موقعیت در کودک افزایش داد.

پیشایند:معلم در اخر وقت کلاس می گوید ((خوب حالا وقت جمع کردن اسباب بازی ها است))

رفتار :در اینجا به دانش اموز یاد آوری می شود که می تواند درخواست کند ((میتونم 5 دقیق بیشتر بازی کنم؟))

پیامد:معلم می گوید((البته،میتونی 5 دقیقه بیشتر بازی کنی))

با ادامه دادن این گونه تمرینات دانش اموز می تواند رفتار مناسب را جایگزین رفتار نامناسب خود کند

در اینجا لازم است یادآوری کنیم که یک برنامه  ABA برای یک کودک دارای اتیسم، برنامه ای یکسان برای همه نیست و نمی توان یک برنامه را برای همه کودکان مورد استفاده قرار داد( و متاسفانه این مورد چیزی است که در ایران اتفاق می افتد و برنامه های ABA بدون توجه به سطح نیاز کودک و پایه و سن عملکردی کودک طراحی و اجرا می شود و دلیل عدم موفقیت کودکان نیز در همین اشتباه بزرگ نهفته است) بلکه برنامه باید دارای اجزائی مشخص به نام drill (تمرین) و منطبق بر نیاز ها و شرایط کودک باشد که این امر مهم را تحلیل گران رفتار دارای مجوز (BCBA)انجام می دهند و انچه در ایران درمورد ABA انجام می شود شاید سایه ای از این شیوه کار باشد چراکه در ایران هیچ فرد دارای BCBA وجود ندارد.فرد دارای  BCBA متخصصی است که برنامه را طراحی و به صورت مستیم بر آن نظارت می کند. متخصص  BCBA هست که برنامه را بر اساس اولویت ها ،نیازها و شرایط کودک و موقعیت خانواده تنظیم می کند و می تواند برنامه را ارتقا یا تغییر دهد.عدم وجود چنین متخصصانی در ایران برنامه های ABA را تبدیل به برنامه هایی غیر کاربردی برای خانواده ها و زجر اور برای کودکان کرده است. هرچند می توان از برنامه های دیگری مانند روش دنور که بر گرفته از ABA است کمی این نقصان را در ایران تقلیل داد.

درمان پاسخ محور (PRT)

درمان پاسخ محور کاملاً مبتنی بر رفتارگرایی است، اما از نظریه رشد وام گرفته شده است. در نتیجه، هم مشابه ABA کلاسیک است و هم با آن متفاوت است. این درمان مبتنی بر بازی است و کودکان 2 تا 6 ساله را هدف قرار می دهد. تکنیک های طبیعت گرایانه مانند PRT بر اساس کار محققان هارت و ریزلی در دهه 1970 بنیان نهاده شده است. مطالعات آنها بر بهبود رشد زبان در کودکان پیش دبستانی با تاخیر زبانی متمرکز بود. در دهه 80 میلادی رابرت کوگل و لین کوگل از این تحقیقات برای شکل گیری PRT استفاده نمودند.

برخلاف  ABA(به عنوان مثال برچسب زدن به یک شی) ، PRT بر روی رشد کودک تمرکز می کند. این رویکرد بهبود مهارت های اجتماعی، ارتباطی، رفتاری و شناختی را به طور همزمان امکان پذیر می کند. چهار حوزه محوری وجود دارد که عبارتند از:

انگیزه

پاسخ به نشانه های متعدد

خود مدیریتی

آغاز تعاملات اجتماعی

این جنبه‌ها به دلیل اهمیت آن‌ها در زندگی کودک ، محوری تلقی می‌شوند. PRT به کودکان برای ابتکار عمل در حین بازی یا تعامل پاداش می دهد. این جنبه اصلی است که بر این مناطق رفتار محور تأثیر می گذارد.

انگیزه. با دادن انتخاب به کودکان، تغییر وظایف، دادن وظایف جدید، تشویق و استفاده از پاداش، یادگیری را تشویق می کند. پاداش پس از آن به حفظ رفتار خود انگیزشی کمک می کند. افزایش انگیزه بر سایر حوزه های محوری تأثیر می گذارد.این حوزه کلیدی ترین بخش PRT  است و می تواند پایه ای برای حوزه های دیگر باشد و موتر حرکت در فرایند PRT به حساب می اید. این انگیزه به کودک می اموزد که برای به دست اوردن لذت بیشتر به موراد برانگیزاننده بیشتر و بیشتر پاسخ دهد.برای نمونه زمانی که یک اسباب بازی دور از دست رس کودک قرار دارد می تواند به عنوان یک محرک و انگیزه برای ارتباط یا درخواست به حساب آید.

خود مدیریتی. این حوزه به کودکان کمک می کند تا بیاموزند مستقل تر باشند و مسئولیت یادگیری خود را بر عهده بگیرند.

پاسخگویی به نشانه های مختلف. در این حوزه کودکان فرا می گیرند که از از محدودیت های غالبی و انگیزشی خود دور شده و به موارد و محرک ها و برانگیزاننده های متعدد و بیشتری پاسخ دهند

آغاز تعاملات اجتماعی .این حوزه حس کنجکاوی کودکان را تشویق می‌کند و پاداش می‌دهد – برای مثال، وقتی درباره چیزی که می‌بینند سؤال می‌پرسند و پس از گرفتن پاسخ برانگیخته می گردند که بیشتر و بیشتر شروع به تعامل و ارتباط نمایند .

مانند ABA، درمانگران PRT از “تقویت” (پاداش) برای ایجاد انگیزه در کودکان دارای اتیسم برای یادگیری مهارت های جدید استفاده می کنند. با این حال، بر خلاف درمانگران ABA، که ممکن است آب نبات یا اسباب‌بازی را به عنوان محرک ارائه دهند، درمانگران PRT از “تقویت طبیعی” برای تشویق به پیروی استفاده می کنند.به عبارت دیگر، در حالی که یک درمانگر ABA ممکن است زمانی که از کودک خواسته می‌شود یک شیرینی به خاطر پوشیدن کتش، جایزه بگیرد، درمانگر PRT احتمالاً کودک را برای بازی کردن به بیرون از خانه می‌برد. پوشیدن کت به طور طبیعی به فرصتی برای بازی در بیرون منجر می شود.

مانند ABA، درمانگران PRT از تلاش های متعددی استفاده می‌کنند که با یک پیشایند شروع می‌شود تا رفتار مورد نظر را انجام دهند (به عنوان مثال، درمانگر به فرد دارای اتیسم می‌گوید کتش را بپوشد). بر خلاف ABA، درمانگران PRT نه تنها به موفقیت، بلکه به تلاش های خوب برای موفقیت (شروع پوشیدن کت یا پوشیدن نادرست آن) پاداش می دهند. این تئوری این است که پاداش برای “تلاش های خوب” انگیزه کودک را برای ادامه تلاش، حتی زمانی که کار دشوار است، افزایش می دهد.

PRT با ارزیابی برای تعیین چالش‌ها و نقاط قوت کودک در زمینه‌های اصلی انگیزه، پاسخ به نشانه‌های متعدد، خود مدیریتی و آغاز تعاملات اجتماعی شروع می‌شود.درمانگر PRT اهداف مناسبی را برای کودک تعیین می کند و احتمالاً تعداد ساعات خاصی از درمان در هفته را توصیه می کند (25 ساعت معمول است).همانطور که عنوان شد ساختار اصلی PRT مشابه ساختار ABA است: مجموعه ای از تلاشهای رفتاری مکرر که شامل پیشایندها، رفتار و پیامدها است. از آنجایی که محیط طبیعی است، محرک ها توسط کودک انتخاب می شوند و هر تلاشی برای تبعیت از آنها پاداش می گیرد. این باعث می شود که این تجربه به طور کلی برای یک کودک بسیار سرگرم کننده تر از ABA معمولی باشد به همین دلیل کودکی که در حال تفریح ​​است، احتمال بیشتری دارد که درگیر، یادگیری و ارتباط اجتماعی با افراد اطرافش باشد.

جلسات PRT تقریباً در هر محیطی می‌تواند رخ دهد. روش‌های PRT را می‌توان به والدین، خواهران و برادران، و سایر افراد حمایت‌کننده در حلقه کودک اتیستیک آموزش داد و ادغام این رویکرد را در تمام جنبه‌های زندگی روزمره ممکن می‌سازد.

رویکرد تیچ(TEACCH)

برنامه TEACCH یک برنامه بالینی، آموزشی و تحقیقاتی است که در دانشگاه کارولینای شمالی) چپل هیل(توسط دکتر اریک شاپلر و دکتر رابرت رایشلر در دهه 1960 گسترش یافته است. این برنامه در سال 1972 به عنوان یک برنامه سراسری آغاز گردید و الگویی برای سایر برنامه ها در سراسر جهان شده است.

TEACCH از روشی به نام “آموزش ساختاریافته” استفاده می کند. و بر اساس نیازهای یادگیری منحصر به فرد افراد دارای اوتیسم است، از جمله موارد زیر

• یکی از نقاط قوت افراد دارای اوتیسم در پردازش اطلاعات بصری است که می تواند مکمل توانایی گفتاری فرد باشد
• انتخاب محیطی دارای ساخت که می تواند موجب کاهش محرکات بر همزننده تمرکز باشد
• تدوین برنامه های قابل پیشبینی برای کودک دارای اوتیسم

آموزش ساخت یافته استراتژی ها و ابزارهایی را برای معلمان فراهم می کند تا در کلاس درس از آنها استفاده کنند. این موارد  به دانش آموزان دارای اوتیسم کمک می کند تا به اهداف آموزشی و درمانی دست یابند. اموزش دارای ساخت می تواند باعث کاهش اضطراب ،افزایش آرامش فرد و افزایش یادگیری گردد.

نظریه پردازان و پایه گزاران روش تیچ معتقدند که اوتیسم اختلالی عصب شناختی است و افراد دارای این اختلال الگو های رشدی انها تخریب نشده است بلکه تنها متفاوت از سایرین است.از این رو است که اموزش مناسب فرد دارای اوتیسم وابسته به ارزیابی رشدی صحیح این کودکان است.برنامه های اموزش انفرادی رمز موفقیت کودکان دارای اوتیسم است ومتخصصان تیچ به مانند افرادی عمل می کنند که انگار به صورت کامل سطح عملکرد کودک را می شناسند و از آن آگاه هستند.این برنامه نقایص را بهبود می دهد و مهارتها را ارتقاء. در این برنامه دارای ساخت تمام فرایند ها دارای روالی خاص است و کودک می داند که از کجا باید شروع کند و می تواند پیش بینی کند که در طی این فرایند به کجا می رسد و چه چیزی را در پایان دریافت می کند . در این برنامه همه مراحل به صورت تصویری به شکل الگو می تواند در اختیار کودک قرار گیرد و کودک می تواند با استفاده از این الگو ها به صورت مستقل و بدون نیاز به بزرگسال ، فرایند را شروع و پایان دهد.

برنامه TEACCH برای رشد یادگیری  به ویژه، مهارت های ارتباطی و اجتماعی، استقلال، مهارت های مقابله و مهارت های زندگی روزمره مانند لباس پوشیدن، شستن، تمیز کردن دندان ها و غیره استفاده می شود. نحوه استفاده از TEACCH به سن فرد درگیر بستگی دارد. برای مثال، یک برنامه TEACCH ممکن است بر مداخله زودهنگام برای یک کودک خردسال یا اشتغال حمایت شده برای یک بزرگسال تمرکز کند.

پروفسور صمدی رویکرد تیچ را بیشتر یک فلسفه آموزشی می داند تا یک رویکرد و آموزش ساخت دار را یک چهارچوب اموزشی تفسیر می کند . در این رویکرد کودک در نهایت به یک استقلال فردی می رسد که غایت اموزش یک کودک دارای اوتیسم است و می تواند شامل ابتدایی ترین فرایند ها مانند کشیدن یک نقاشی و پیشچیده ترین فرایند ها مانند ارتباط جنسی و زناشویی باشد.

مجموعه افراد درگیر با این رویکرد از برجسته ترین متخصصان اختلال اوتیسم هستند که علاوه بر ابداع و ایجاد این رویکرد برترین تست های تشخیص و ارزیابی اوتیسم را نیز طارحی نموده اند و همین امر نشان می دهد که این رویکرد بر اساس شناخت کامل از اختلال طراحی شده است و از همین رو است که این متخصصان برای طراحی برنامه های انفرادی تیچ تست پپ را طرحی نموده اند که اکنون ورژن 3 ان در اختیار متخصصان قرار دارد . بر اساس این تست می توان سطح عملکرد کودک را مورد بررسی قرار داد و بر اساس این شناخت برنامه های اموزشی را برای کودک تدوین نمود و از سطح متناسب با عملکرد کودک شروع کرد.

اصول کلیدی روش TEACCH چیست؟

روش TEACCH بر اصول اصلی آموزش ساختاریافته تکیه دارد. این اصول عبارتند از: سازماندهی محیط فیزیکی، توالی قابل پیش بینی فعالیت ها، برنامه های بصری، روال ها و انعطاف پذیری، سیستم های فعالیت،کار ساختمند و فعالیت های ساختار یافته بصری.

نگاهی به اصول آموزش ساختاریافته

1. سازماندهی محیط فیزیکی/ساختار فیزیکی

این اصل به ایجاد محیط مساعد برای یادگیری می پردازد. محیط برای کودکان دارای اوتیسم باید جالب و قابل کنترل باشد  و از طرفی مناسب باشد و چیدمان محیط باید سبک های یادگیری و تفاوت های حسی دانش آموز را در نظر بگیرد. چیدمان شامل قرار دادن مبلمان و سازماندهی وسایل کمک آموزشی در اطراف کلاس است. محیطی که به خوبی سازماندهی شده است ، تحریک و اضطراب را کاهش می دهد، حواس پرتی را محدود می کند و همچنین کار مداوم و موثر را گسترش می دهد.

برای تاثیرگذاری محیط، سن و نیازهای یادگیری کودک باید در سازماندهی آن محیط نقش داشته باشد. برای جلوگیری از سرگردانی کودک باید مرزهای مشخصی در نظر گرفته شود.در اینجا نشانه های تصویری صریح یا اطلاعات نوشتاری، حیاتی است.

2. توالی قابل پیش بینی فعالیت ها/برنامه ریزی

زمانی که فعالیت ها و محیط قابل پیش بینی باشد، اضطراب را کاهش می دهد، به ویژه زمانی که فعالیت ها دارای توالی خاصی باشد و هر توالی در فعالیت ها با استفاده از وسایل کمک بصری برای کودک دارای اوتیسم توضیح داده می شود.

3. برنامه های دیداری

ارتباط دیداری به طور کلی بسیار ساده تر و قابل دسترس تر است. زمانی که فرد دارای اوتیسم با استفاده از برنامه های دیداری از یک روال خاص پیروی می کند، این فعالیت برای او کمتر گیج کننده است و در نتیجه بروز رفتارهای ناخواسته را در او کاهش می دهد. یکی دیگر از مزایای برنامه های بصری این است که این گونه برنامه ها موجب ایجاد استقلال در فرد دارای اوتیسم می گردند به‌ویژه زمانی که فرد یا کودک یاد می‌گیرد که این برنامه‌ریزی را خودش در برنامه‌های روزمره خود جای دهد.

4. روال و انعطاف پذیری

روال ها دو هدف را دنبال می کنند: اول اینکه فعالیت یا کار روزمره را قابل پیش بینی می کنند که سردرگمی و اضطراب را کاهش می دهد. دوم به والدین ، معلمان، یا درمانگران، کمک می کند تا روتین های کودک را تغییر دهند و این انعطاف پذیری را در فرد ایجاد می کند تا سازگاری اجتماعی بیشتری داشته باشد.این انعطاف پذیری در روتین های روزانه به این دلیل است که زندگی روزمره ما ثابت نیست و هر روز چالش های خاص خود را دارد که ما را مجبور به سازگاری با این چالشها می کند. بنابراین، از آنجایی که کودکان دارای اوتیسم در درک برخی واقعیتهای جهان مشکل دارند، باید روتین آنها را به چالش کشید. به عنوان مثال، استفاده از مواد کمی متفاوت در هنگام کار، راه رفتن در مسیرهای مختلف، معرفی بازی های مختلف، یا انتخاب زمان های متفاوت از حد معمول هنگام بیرون رفتن برای پیاده روی و غیره. در این رویکرد هدف این است که روتین قابل پیش بینی باشد، اما کمی متفاوت  نیز باشد، بنابراین تمرکز روی ساختار است نه جزئیات.

5. ساختار سیستم های فعالیت/کار ساختمند

این ویژگی به کودک کمک می کند تا تکالیف را بفهمد، متمرکز بماند و کار را به طور مستقل انجام دهد.بر اساس این ویژگی می توان به چهار سوال کلیدی پاسخ داد: اول اینکه تکلیف یا فعالیت چیست؟ دوم اینکه چه مقدار کار باید برای این فرایند انجام گردد؟ سوم اینکه کودک می داند چگونه تکالیف در حال جلو رفتن است  و چه زمانی تکمیل می گردد؟و در نهایت، پس از اتمام کار چه اتفاقی می افتد؟برای کودک دارای اوتیسمی که ممکن است در درک زبان مشکل داشته باشد، می توان به این سوالات با استفاده از تصاویر، نمادها، رنگ ها، اعداد یا اشیاء پاسخ داد. به عنوان مثال، هنگام انجام یک فعالیت از تصاویری برای انجام گام به گام تکالیف استفاده می گردد تا کودک بداند از کجا شروع کند و در کجا تکلیف را خاتمه دهد.از سوی دیگر، یک کودک دارای اوتیسم که درک زبان دارد،می تواند از لیست های مکتوب وظایف و برچسب‌ها استفاده نماید.

6. فعالیت های بصری ساختار یافته

بر اساس این ویژگی فعالیت ها باید از نظر بصری واضح و برای کودک معنادار باشند. اگر تکالیف به صورت دیداری به کودک دارای اوتیسم ارائه نگردد برای او ملموس نیست و آن را به اندازه کافی جذاب نمی بیند که توجه او را جلب کند.

برنامه های TEACCH معمولاً در محیط کلاس استفاده می شوند. اما این برنامه قابل تطبیق با شرایط خانه نیز هست و می توان ورژن خانگی ان را نیز اجرا نمود.و این امر بهترین حالت ممکن است چراکه با این اتفاق می توان انچه کودک فرامی گیرد را به محیط زندگی کودک نیز تعمیم داد.و شواهد و پژوهشهای فراوانی وجود دارد که نشان می دهد این برنامه اموزشی میتواند برای کودک دارای اوتیسم بسیار موفق عمل کند.یک مطالعه موردی در سال 2011 که بر روی  بیش از 150 مطالعه صورت گرفته بود نشان داد که برنامه TEACCH قوی‌ترین شواهد در مورد مزایای آموزشی را در بین هر برنامه‌ای شناخته‌شده در زمینه اوتیسم دارد. از جمله این مزایا می توان به  بهبود یادگیری (شناخت) و مهارت های حرکتی اشاره نمود. یک مطالعه دیگر بیان می‌کند که این روش بر رفتارهای انطباقی کودکان اوتیستیک، به‌علاوه تعامل اجتماعی، از جمله سطوح استرس والدین و تعاملات والد-کودک تأثیر می‌گذارد. تحقیقات مشابه نشان داده است که این روش در کاهش رفتارهای خودآزاری مؤثر است . یک مزیت دیگر روش TEACCH این است که وقتی والدین بر اساس این رویکرد آموزش ببینند و بتوانند این روش آموزشی را در خانه به کار ببرند و پس از آن رفتار کودک در زندگی روزمره سازگارتر می گردد و استرس والدین کاهش می یابد. نقش والدین در به کارگیری این روش در خانه نه تنها کارایی این روش را افزایش می دهد، بلکه به استقلال کودک و بهبود یکپارچگی اجتماعی کمک می کند.

رویکرد اموزشی تیچ یکی از شناخته شده ترین رویکردهای اموزشی کودکان دارای اوتیسم است که بر اساس نقاط قوت این کودکان بنا گردیده است تا بتواند نقاط ضعف را بر طرف کند .این رویکرد بر اساس فرضیه ها و دیدگاههای اثبات شده به جلو می رود و کودک را برای زندگی و روتین ها و روالهای تاثیر گذار درطول عمر اماده می کند و تحقیقات نیز از این رویکرد پشتیبانی می کنند.این رویکرد در حال حاضر در مرکز اوتیسم اردیبهشت در دپارتمانی کاملا جداگانه در حال اجرا است.

دارو درمانی

ریسپریدون و آریپیپرازول، تنها داروهای مورد تایید FDA برای تحریک پذیری مرتبط با اوتیسم است که الزاما باید توسط پزشک متخصص تجویز گردد .اما لازم به ذکر است که طبق نظر CDC که مرجع قابل اعتماد پزشکی در دنیا است در حال حاظر هیچ درمان پزشکی تایید شده ای برای اختلال اتیسم وجود ندارد و هر گونه در مان دارویی و یا پزشکی تنها به عنوان خدمات درمانی مکمل مورد استفاده قرار می گیرد و تنها درمان شناخته شده و مورد تایید جهت در مان اتیسم رفتار درمانی ،کار درمانی و گفتار درمانی است.

درمان روده ای یا گوارشی

Gut therapy یا درمان روده ای یا درمان گوارشی یکی از درمانهای تقریبا قدیمی در زمینه اختلال اوتیسم  است که شاید قدمتی بیشتر از 40 سال داشته باشد.پیش از این گفته میشد که این کودکان دارای حساسیت به برخی خوراکی ها هستند که میتواند به صورت یک مخدر برای انها عمل کند و باعث رفتار های عجیب در انها گردد و پس از آن تئوری التهاب پیش امد وهمینطور این روال ادامه داشت تا به زمان حال رسید.البته نمی توان منکر تاثیر عملکرد گوارشی بر روی رفتار کودکان دارای اتیسم شد ولی انقدر ها هم این تاثیر پر رنگ نیست.دانشمندان، روده ما را مغز دوم می نامند، که سیستم عصبی خاص خود را دارد  به نام سیستم عصبی روده ای (ENS) که کل سیستم گوارش انسان را کنترل می کند والبته به صورت خود مختار و ما نقشی در عملکرد ان نداریم.این سیستم عصبی مثل سیستم عصبی مغز صاحب فکر و اندیشه نیست اما میتواند تاثیر مستقیمی بر ان داشته باشه. سیستم عصبی روده ای میتواند باعث تغییرات عاطفی زیادی در افرادی گردد که سندرم روده تحریک پذیر دارند.همیشه این تصور وجود داشت که اضطراب و افسردگی هم به این مشکلات کمک می کنند. اما اکنون قضیه برعکس شده است و حالا گفته میشه که  تحریک پذیری سیستم عصبی در سیستم گوارشی ممکن است سیگنال هایی را به سیستم عصبی مرکزی (CNS) ارسال کند که باعث تغییرات خلقی گردد.تا اینجا دیدیم که سیستم عصبی روده ای بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر داشته یا حداقل رابطه متقابل دارند.

در روده ما(که بخشی از ENS هست)، میلیاردها میکروارگانیسم وجود دارد که به آنها فلور روده یا میکروبیوم روده گفته میشود. این میکرو ارگانیسمهای داخل روده به مانند اثر انگشت برای هر فرد منحصر به فرد هست، و از بدو تولد در سیستم گوارش وجود دارد. تنوع و ترکیب میکروبیوم روده در طول زندگی به خاطرعوامل مختلفی مثل رژیم غذایی، هورمون ها، آنتی بیوتیک ها، وضعیت خلقی یا اختلالات روده تغییر می کند. و همینطورداشتن یک محیط سالم متعادل در روده می تواند به جذب بهتر مواد مغذی از غذا کمک کند و از تجمع باکتری های مضر در روده جلوگیری کند. و به سلول های ایمنی آموزش بدهد که چگونه مهاجمان را شناسایی کنند.همانطور که گفته شد در ابتدا تصور می‌شد که اضطراب، استرس و افسردگی در ایجاد بیماری‌های گوارشی مانند سندروم روده تحریک پذیر نقش دارند، اما حالا شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ممکن است برعکس باشد. سندروم روده تحریک پذیر که یک اختلال مزمن روده است، با عدم تعادل باکتری در روده همراه هست و این عدم تعادل در روده می تواند پیام ها و سیگنال هایی را به مغز ارسال کند که باعث تغییرات خلقی گردد مثل افسردگی و یا اضطراب و یا حتی پرخاشگری.

اما این موارد چه ارتباطی با اتیسم دارد و چقدر میتواند در روال درمان موثر باشد؟

کودکان دارای اتیسم در حدود 2 برابر بیشتر از همسالانشان در معرض مشکلات گوارشی هستند که ممکن است ناشی از خوردن یک رژیم غذایی محدود باشد.این بچه ها میکروبیوم تغییر یافته ای دارند ولی اینکه این بچه ها در اثر مشکلات گوارشی درگیر با رفتارهای اضطرابی و یا بد رفتاری می شوند یا برعکس مثل قضیه مرغ و تخم مرغ است. اما گفته میشود موشهای ازمایشگاهی که فلور روده ای شبیه کودکان دارای اتیسم داشتند،انها هم رفتار های کودکان دارای اتیسم را نشان می دادند مثل تعامل پایین تر با موشهای دیگر و یا رفتار های تکرار شوند مثل بازی های تکراری با اسباب بازی ها و گوی ها.از نظر من بچه های دارای اتیسم مشکلات گوارشی دارند اما نمیشود علت و معلول را مشخص کرد که کدام علت هست و کدام معلول.برای نمونه عنوان می شود که این مشکلات در اثر رژیم غذایی محدود نیز به وجود می آید و در اثرآن کودک دارای اتیسم درگیر با این مشکلات نقص در تنوع میکروبیوم روده می گردد اما نکته اینجاست که بیشتر این کودکان درگیر با اجتناب غذایی و یا محدودیت در تغذیه هستند و شاید خود اختلال اتیسم باعث این محدودیت در خوراک می گردد.

درمان gut therapy برای کودکان دارای اتیسم تابع یک سری رژیم های خاص هست و یا برخی درمان هایی مانند ورود فلور ها و یا میکرو ارگانیسم های افراد دیگر به دستگاه گوارش و یا لارو درمانی و…..اینها همگی مدعی هستند که می توان با تغییرات دستگاه گوارش ،کودکان دارای اتیسم رو بهبود داد. ولی بعضی تحقیقات عنوان می کنند که این درمانها بیشتر در حد تئوری هستند و یا در حد اینکه برای برخی از افراد قابل استفاده هستند نه برای همه.جهت استفاده از این نوع درمان بایستی تیمی از متخصصین گوارش وتغذیه و اعصاب و روان با انجام بررسی های لازم اقدام به توصیه و پیگیری این نوع از درمان برای کودک شما نمایند.به همین خاطر هست که برخی درمانها برای کودکان دارای اتیسم را نمی توان خارج از یک تیم متخصص قابل انجام دانست.پس اگر خواستید برای این نوع از درمان اقدام کنید علاوه برتوجه به عواقب  و دردسر های این نوع درمانهای الترناتیو بایستی از یک تیم متخصص نیز بهره بگیرید.

چه کسانی بیشتر در ریسک اختلال اتیسم قرار می گیرند؟

اوتیسم در همه گروه های نژادی ، قومی و اجتماعی – اقتصادی رخ می دهد ، اما در پسران حدود 4 برابر بیشتر از دختران شایع است . اینکه اتیسم را بیشتر به طبقه ثروتمند و یا تحصیل کرده بدانند فرضیه ای کاملا اشتباه و رد شده است.

دیگر حقایق در مورد اختلال اتیسم بر اساس اخرین داده های پژوهشها

• نزدیک به دو سوم کودکان مبتلا به اوتیسم بین سنین 6 تا 15 سال مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند.و متاسفانه این امار را نیز می توان در ایران هم در نظر گرفت. از این رو است که والدین باید بیشتر مراقب کودکان دارای اتیسم خود باشند چراکه این کودکان از هر کودک دیگری بی پناه تر و ستم پذیر تر هستند.
• تقریباً 28 درصد از کودکان 8 ساله مبتلا به ASD رفتارهای خودآزاری دارند. کوبیدن سر، گاز گرفتن بازو و خاراندن پوست از رایج ترین موارد هستند.
• اوتیسم می تواند کل بدن را تحت تاثیر قرار دهد.و این فرض که اوتیسم تنها عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار می دهد سخنی کامل نیست.
• اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD) حدود 30 تا 61 درصد از کودکان مبتلا به اوتیسم را تحت تاثیر قرار می دهد.
• بیش از نیمی از کودکان مبتلا به اوتیسم یک یا چند مشکل مزمن خواب دارند.
• اختلالات اضطرابی حدود 11 تا 40 درصد از کودکان و نوجوانان در طیف اوتیسم را تحت تاثیر قرار می دهد.
• افسردگی حدود 7 درصد از کودکان و 26 درصد از بزرگسالان مبتلا به اوتیسم را تحت تاثیر قرار می دهد.
• کودکان مبتلا به اوتیسم تقریباً هشت برابر بیشتر از سایر کودکان در معرض یک یا چند اختلال مزمن دستگاه گوارش هستند.
• تقریباً یک سوم افراد مبتلا به اوتیسم مبتلا به صرع (اختلال تشنج) هستند.
• مطالعات نشان می دهد که اسکیزوفرنی بین 4 تا 35 درصد از بزرگسالان مبتلا به اوتیسم را تحت تاثیر قرار می دهد.
• مشکلات سلامتی مرتبط با اوتیسم در طول زندگی گسترش می یابد .نزدیک به یک سوم (32 درصد) از کودکان 2 تا 5 ساله مبتلا به اوتیسم دارای اضافه وزن و 16 درصد چاق هستند. در مقابل، کمتر از یک چهارم (23 درصد) از کودکان 2 تا 5 ساله در جمعیت عمومی اضافه وزن دارند و تنها 10 درصد از نظر پزشکی چاق هستند.

اما در کنار این واقعیات باید متذکر شد که :

• کودکان دارای اتیسم که خدمات متناسب را دریافت کرده اند می توانند به مانند سایر کودکان به مدرسه بروند و حتی عملکردی بهتر از کودکان غیر اتیسم داشته باشند
• این کودکان می توانند در بزرگسالی نیز افرادی مستقل باشند برای نمونه در حدود 60 درصد از جامعه بزرگسال اتیسم در امریکا شاغل هستند و حتی ازدواج می کنند و می توانند با پشتیبانی بیشتر فرد موثری بر جامعه خود باشند
• در میان نوابغ امروزین دنیا در هر گوشه ردپای یک فرد دارای اتیسم را می توان مشاهده نمود
• این افراد می تواننند به دانشگاه بروند و تحصیلات تکمیلی در حد عالی داشته باشند. در میان کودکان دارای اتیسم که تاکنون ارزیابی کرده ام بوده اند والدینی که انها نیز در گیر اتیسم بوده اند و اکنون وکیل یا پزشک و یا استاد دانشگاه هستند .
• والدین این کودکان بر خلاف انچه گفته می شود دارای انگیزه ای بالا برای ارتقا زندگی خود و فرزندانشان هستند و با توانی غیر قابل باور بر انچه در مسیر زندگیشان مقدر شده است عمل می کنند.