از چه سنی برای کودکان موبایل بگیریم؟

چند بار تا به حال بر سر دوراهی خرید موبایل برای فرزندتان قرار گرفته‌اید؟ کودکان امروزی قبل از این‌که زبان باز کنند، با ایما و اشاره از شما درخواست می‌کنند که گوشی همراهتان را در اختیارشان بگذارید. بعدتر که کمی صحبت کردنشان پیشرفت کرد اصرار می‌کنند تلفن هوشمند شما را بگیرند و بازی کنند. در انتها با ورود به مدرسه و دیدن همسالان گوشی به دستشان، درخواست خرید موبایل شخصی را دارند و این مسئله که در چه سنی باید برای کودک موبایل خرید و آیا به طور کلی این کار درست است یا نه همیشه دغدغه والدین بوده است.

اگر این روزها به موبایل‌‌های دست بچه‌ها در مهمانی‌ و رستوران‌، خوب نگاه کنید، متوجه می‌شوید که این ابزارها، در جایگاه غذا برای روح و روان آن‌ها قرار گرفته‌اند. استفاده از این ابزار ممکن است در سنین پایین، علاوه‌ بر این‌که سودی نرساند، برای کودکان مضر هم باشد. همه‌گیر شدن استفاده از گوشی همراه بین کودکان موجب نگرانی بسیاری از والدین شده است. آمارها نشان می‌دهد که به طور میانگین کودکان در سن ۱۰ سالگی صاحب اولین گوشی تلفن شخصی خود می‌شوند اما آن‌ها از سنین خیلی پایین‌تر(حتی دوران نوزادی) با این وسایل الکترونیکی آشنایی پیدا می‌کنند. 

با این حال به نظر می‌رسد برای ورود کودکان به دنیای بی‌کران گوشی‌های همراه، نیاز به یک برنامه جدی متناسب با سن وجود دارد. در این مقاله، مطالبی درباره بهترین سن خرید موبایل برای کودکان و اصول استفاده از آن را با شما به اشتراک می‌گذاریم. با ما همراه باشید.  

ممنوعیت گوشی موبایل برای کودکان زیر ۲ سال 

روانشناسان، استفاده از گوشی‌های همراه برای بچه‌های زیر ۱۸ ماه و گاهی تا ۲ سال را ممنوع می‌دانند بنابراین لازم است که گوشی موبایل را از دسترس کودکان نوپا دور نگه دارید. لازم است این قاعده را با تمامی مراقبین کودک در میان بگذارید. اگر کودک نوپای شما به گوشی همراهتان علاقمند است و برای داشتن آن بی‌قراری می‌کند پیشنهاد می‌کنیم مقاله «با علاقه شدید کودک به بازی با موبایل چه کنیم» را در این راستا مطالعه کنید.

استفاده محدود کودکان ۴ تا ۶ سال از موبایل والدین 

در بازه ۴ تا ۶ سالگی، متخصصان توصیه می‌کنند استفاده از گوشی‌های تلفن همراه برای کودکان در حداقل‌ترین حالت ممکن باشد. این موضوع به این معناست که کودک تا ۶ سالگی، باید در روز کمتر از یک ساعت از وسایل الکترونیکی(مانند موبایل، تلویزیون، لپ‌تاپ و…) استفاده کند. استفاده کودک از گوشی تلفن همراه در سن پایین، می‌تواند موجب شکل گرفتن عادت‌های نادرست شود. گوشی‌های موبایل باعث می‌شوند، مغز کودکان به گونه‌ای صورت‌بندی شود که مدام به دنبال کسب دوپامین(هورمونی برای تجربه حس لذت در ذهن فرد) به روشی اعتیادآور باشد. 

تکنولوژی به شکل کلی برای بچه‌ها مضر نیست، اما شرط سنی برای آن وجود دارد. آسیب استفاده از موبایل برای کودکان می‌تواند از طیف جسمی تا طیف روانی را در بربگیرد. از جمله آسیب‌های جسمی می‌توان به مضرات موبایل برای چشم کودکان اشاره کرد. آسیب‌های روانی می‌تواند طیف وسیعی را شامل شود. برای نمونه اگر برای کودکان از سن پایین موبایل بخرید و آنها به استفاده از آن عادت کنند، مغز توانایی ساختن دوپامین بدون محرک بیرونی را کسب نمی‌کند. یعنی آن‌ها دیگر میلی ندارند از فعالیت‌های عادی مانند بازی در فضای باز لذت ببرند. زیرا میزان لذتی که از نشستن پای تلویزیون یا گوشی موبایل عایدشان می‌شود بسیار بیشتر است. همچنین در نظر داشته باشید خرید و استفاده زیاد بچه‌ها از موبایل در سن پایین ممکن است به توانایی ارتباطی فرزندان شما نیز ضربه بزند. کودکان باید بتوانند ارتباط رو در رو ایجاد کنند تا مهارت‌هایی مانند همدلی و درک احساسات و هیجانات دیگران را یاد بگیرند. 

تهیه موبایل اشتراکی برای کودکان ۷ تا ۱۰ سال 

در این بازه سنی با ورود بچه‌ها به مدرسه، نیاز به وجود موبایل‌های هوشمند برای بهره‌مندی از آموزش آنلاین ایجاد می‌شود. در این شرایط، روانشناسان پیشنهاد می‌کنند از یک گوشی همراه هوشمند، لپ‌تاپ یا تب‌لت به صورت عمومی و مشترک در خانه استفاده کنید و زمان استفاده از آن مشخص باشد. اگر لازم است با فرزندتان در تماس باشید و نیاز است موقعیت او را بدانید، می‌توانید گوشی موبایل عادی در اختیار او بگذارید که فقط قابلیت برقراری تماس را داشته باشد. جالب است بدانید حتی تولیدکنندگان وسایل الکترونیکی مانند استیو جابز (موسس شرکت اپل) و بیل گیتس (مدیر پیشین شرکت ماکروسافت) به فرزندانشان اجازه استفاده از وسایلی که خودشان در تولید آن‌ها نقش داشتند را در سن پایین نمی‌دادند.

البته بازی‌های کامپیوتری و موبایلی در این بازه سنی، در تقویت مهارت‌ها و رشد مغز کودک نقش مثبت به سزایی دارند که می‌توانید در مقاله‌ «بازی‌های تقویت هوش کودکان» به طور مفصل درباره آن بخوانید اما نکته‌ای که آسیب ایجاد می‌کند، استفاده کودک از شبکه‌های اجتماعی است. در این بازه سنی استفاده از شبکه‌های اجتماعی باید قدغن شود. بچه‌ها در این سن نمی‌توانند عواقب و خطرات بالقوه‌ی انتشار عکس در فضای آنلاین را ارزیابی کنند. بنابراین احتمال زیادی وجود دارد که قربانی باج‌گیری‌ها و خشونت‌های مجازی شوند. این اتفاقات منجر به ایجاد اضطراب‌های شدید در زندگی‌ بچه‌ها می‌شود که مناسب سنشان نیست و آن‌ها هنوز از لحاظ روانی توانایی کنترل کردن این اضطراب‌ها را ندارند.

خرید موبایل برای کودکان ۱۰ سال به بالا با ایجاد قوانین محکم

قوانین عضویت بیشتر شبکه‌های اجتماعی بیان می‌کند که کاربران برای عضو شدن باید حداقل ۱۳ ساله باشند اما تحقیقات مشخص کرده است که حدود ۲۰ درصد از بچه‌های ۱۰ ساله‌ای که صاحب گوشی تلفن همراه هستند، در یکی از شبکه‌های اجتماعی مانند اسنپ چت یا اینستاگرام عضویت دارند. در این سن به جای خرید گوشی، والدین باید قوانین استفاده از موبایل برای کودکان را برای گوشی‌های اشتراکی خانوادگی، تمرین کنند و آموزش‌های لازم را به فرزندشان ارائه دهند. مثلا می‌توانید از فرزندتان بخواهید گوشی تلفن همراه خود را بعد از ساعت ۹ شب خاموش کند و آن را به تخت‌خوابش نبرد. در طول وعده‌های غذا، مهمانی‌ها و مسافرت‌های خانوادگی نیز می‌توان قانونی برای منع استفاده از تلفن همراه وضع کرد. همچنین در زمان انجام تکالیف مدرسه، کودک نباید اجازه‌ی استفاده از گوشی موبایل را داشته باشد. نکته‌ی مهم این است که قوانین واضحی وضع کنید و اجازه ندهید شرایط از کنترل خارج شود. 

همچنین برای این کار می‌توانید از ابزارها و برنامه‌های کنترل و نظارت  که برای والدین طراحی شده‌اند کمک بگیرید. با نصب این برنامه‌ها روی گوشی تلفن همراه کودکتان، می‌توانید فعالیت‌های او را رصد کرده و دسترسی به برنامه‌های مختلف را کنترل کنید. این موضوع را در نظر بگیرید که طی اعمال این محدودیت‌ها با بچه‌ها رابطه‌ای محترمانه و صمیمی داشته باشید. تحقیقات مشخص کرده است که بچه‌هایی که از تنبیه شدن می‌ترسند، کمتر احتمال دارد در صورت تجربه‌ موقعیت خطرناک از والدینشان کمک بخواهند.

سن مناسب خرید موبایل برای کودکان، ۱۳ سالگی به بعد است

درست است که قانون کلی که روانشناسان در رابطه شبکه‌های اجتماعی بیان می‌کنند این است که بچه‌ها می‌توانند پس از سن ۱۳ سالگی(برخی از کشورها این سن را ۱۶ سال اعلام کرده‌اند) گوشی تلفن همراه داشته باشند، اما والدین باید به میزان رشد روانی فرزند خودشان نیز توجه کنند. برای مثال اگر کودکتان می‌تواند روابط معناداری با دوستانش برقرار کند و ارتباط مناسبی با شما دارد، احتمال بیشتری دارد که اگر مشکلی در فضای مجازی برایش پیش آمد، آن را با شما در میان بگذارد. در نتیجه بهترین زمان خرید موبایل برای فرزند شما علاوه بر شرط سنی، به میزان مهارت‌هایی مثل مسئولیت‌پذیری کودک، رعایت قوانین، مرحله رشد روانی و ارزش‌های خانوادگی مربوط است. 

دقت کنید اقدامات آموزشی و پیشگیرانه شما نقش مهمی در ورود کم‌آسیب فرزندتان به دنیای موبایل‌ها و تلفن‌های هوشمند دارد. به طور مثال «تربیت جنسی کودک» می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از آسیب‌های مربوط به فضای مجازی مثل خشونت‌ها و آزارهای جنسی و یا سوءاستفاده از او داشته باشند. همچنین می‌توان گفت بین افزایش استفاده بچه‌ها از گوشی‌های تلفن همراه و مشکلات روان‌شناختی ارتباط مستقیمی وجود دارد. بنابراین والدین باید رویکردی فعال‌تر را اتخاذ کنند و مراقب باشند که کودکان به شکل درستی از گوشی‌های تلفن همراه استفاده کنند. از آن‌جایی که محیط‌ شبکه‌های اجتماعی می‌تواند موجب استرس کودک شوند، والدین باید مراقب تغییرات رفتار فرزندشان باشند و میزان استرس را با آموزش مهارت‌های مناسب تا حد امکان کاهش دهند. 

با وجود تمام نکاتی که گفته شد، اگر قصد خرید موبایل برای فرزندتان را دارید، باید روی برنامه‌هایی که بر روی آن می‌ریزد نظارت داشته باشید. دقت کنید این که فرزند شما به سن مناسب  خرید موبایل رسیده است این مسئولیت‌ها را از شما سلب نمی‌کند. محتواهایی را که فرزندتان به عنوان تغذیه روزانه برای روانش استفاده می‌کند را به گونه‌ای انتخاب کنید که برای سن او مناسب باشند. به طور مثال اگر فرزندتان به تماشای انیمیشن یا انجام بازی علاقه نشان می‌دهد به جای آزاد گذاشتن او برای دانلود از فضای بی‌‌انتهای گوگل بهتر است، اپلیکیشن‌هایی کارشناسی شده ایرانی مثل ویدزی را در اختیارش بگذارید. در این صورت کودک شما در فضای متناسب با سطح رشدی، نیازهای روانی و فرهنگی خود قرار می‌گیرد که تعداد زیادی متخصصین روانشناسی و کارشناسان دیجیتال روی آن نظارت دارند و آسیب‌ها را به حداقل می‌رسانند.